Overmatige schuldenlast - hoe ga je ermee om ?
Niemand is immuun voor geldproblemen. Om te voorkomen dat je je leningen niet kunt terugbetalen, kun je het beste snel reageren wanneer de situatie moeilijk wordt. Anders is overmatige schuldenlast onvermijdelijk. Wat is overmatige schuldenlast? Wat zijn de belangrijkste oorzaken in België? Welke hulp is er beschikbaar, wat moet je doen als je een overmatige schuldenlast hebt en welke preventieve maatregelen zijn er genomen in België? Ontdek de oplossingen die geldexpert.be u biedt!
Wat is overmatige schuldenlast ?
In België wordt overmatige schuldenlast algemeen gedefinieerd als de situatie van een persoon die op lange termijn niet in staat is om zijn huidige of toekomstige schulden af te betalen. Een Europese studie verfijnt deze definitie door het criterium van levensstandaard toe te voegen. Overmatige schuldenlast heeft dus vooral betrekking op mensen die niet aan hun financiële verplichtingen kunnen voldoen met behoud van een aanvaardbare levensstandaard. Hoe dan ook, dit aanhoudende onvermogen om aan verplichtingen te voldoen, leidt vaak tot wijdverspreide financiële moeilijkheden voor de betrokkenen. Bovendien is deze onzekerheid in onze samenleving een belangrijke factor in sociaal isolement.
Overmatige schuldenlast in België
Het is moeilijk om een cijfer te geven van de omvang van overmatige schuldenlast in België, omdat er geen algemene statistieken zijn die alle regio’s omvatten. Een overzicht van schuldbemiddelingsdiensten in Wallonië geeft echter informatie over het profiel van mensen die gebruik maken van deze diensten. Het is belangrijk om te benadrukken dat niemand immuun is voor het risico op overmatige schuldenlast, ongeacht hun professionele of familiale status. Dit risico is echter groter voor bepaalde bevolkingsgroepen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de meerderheid (70%) van de klanten van schuldbemiddelingsdiensten huishoudens of individuen zonder professioneel inkomen zijn. Dit betekent echter dat 30% van de mensen met een overmatige schuldenlast niet in dit profiel passen. Mensen die alleen wonen zijn ook sterk vertegenwoordigd (40%), net als eenoudergezinnen (26%).
Overmatige schuldenlast veroorzaakt door verschillende soorten krediet
De aard en omvang van de gemaakte schulden variëren aanzienlijk afhankelijk van de situatie. Deze variatie is voornamelijk te wijten aan de aanwezigheid van verschillende soorten krediet.
Over het algemeen wordt een onderscheid gemaakt tussen hypothecair krediet, dat wordt gebruikt om de aankoop van een woning te financieren, en consumentenkrediet, dat alle kredieten omvat die worden gebruikt om iets anders te financieren. In de praktijk kan consumentenkrediet de vorm aannemen van een verkoop op afbetaling, een lening op afbetaling of een kredietfaciliteit. De term “kredietfaciliteit” verwijst meestal naar een kasreserve gekoppeld aan een creditcard, maar dit systeem is niet beperkt tot banken. Veel supermarkten en postorderbedrijven bieden ook hun eigen kredietfaciliteiten aan. Het is ook de moeite waard om te vermelden dat rekening-courantkredieten op bepaalde lopende rekeningen ook in deze categorie vallen.
Statistisch gezien hebben de verschillende contracten voor consumentenkrediet een hoger wanbetalingspercentage dan hypotheken, hoewel het meestal om kleinere bedragen gaat. Dit is niet verwonderlijk, aangezien hypotheken van nature gekoppeld zijn aan grotere investeringen en daarom voorzichtiger worden verstrekt.
De studie van overmatige schuldenlast in België kan echter niet beperkt worden tot de kredietkwestie, aangezien andere bronnen van schulden vaak worden aangehaald. Deze omvatten bedragen verschuldigd aan de overheid, zoals belastingen, maar ook rekeningen voor energie, verzekeringen, telecommunicatie en gezondheidszorg. In werkelijkheid zijn deze verschillende vormen van schulden vaak met elkaar verbonden, omdat het onvermogen om de eerste schulden af te lossen vaak leidt tot een spiraal van wanbetalingen die het hele budget van een huishouden treft.
Er moet worden opgemerkt dat bijna 30% van de mensen die betrokken zijn bij een collectieve schuldregeling geen krediet hebben opgenomen. Dus, hoewel deze situaties in de minderheid blijven en meestal gekoppeld zijn aan kleinere bedragen, is overkreditering zonder krediet niet verwaarloosbaar.
Wat zijn de oorzaken van overmatige schuldenlast ?
Er zijn verschillende risicofactoren voor overmatige schuldenlast :
Te lage inkomens
De belangrijkste oorzaak van overmatige schuldenlast is dan ook het structureel lage inkomen. Sommige huishoudens, vooral die zonder inkomen uit arbeid, hebben gewoonweg niet de middelen om in hun basisbehoeften te voorzien, vooral nu de huur- en energieprijzen stijgen. In deze situaties wordt de accumulatie van schulden niet altijd veroorzaakt door de last van buitensporige kredieten, maar eerder door andere risicofactoren die gewoonlijk ‘levensongevallen’ worden genoemd. Deze omvatten echtscheiding, ziekte en baanverlies. In Wallonië worden in bijna 30% van de behandelde gevallen deze ‘levensongelukken’ aangehaald als de belangrijkste oorzaak van overmatige schuldenlast.
Een gebrek aan vaardigheden en kennis op het gebied van financieel beheer
Veel huishoudens kampen met een overmatige schuldenlast omdat ze moeite hebben met het beheren van hun budget. In feite speelt een gebrek aan financiële vaardigheden en kennis een grote rol in de ontwikkeling van overmatige schuldenlast. Deze problemen worden vaak nog verergerd als het gaat om kredietaanvragen. De krediet- en beleggingsmogelijkheden voor consumenten zijn tegenwoordig zeer divers, soms complex en niet altijd transparant. Als gevolg hiervan lopen minder goed geïnformeerde mensen het risico om financiële beslissingen te nemen zonder volledig te begrijpen wat er op het spel staat.
Een ongeschikte levensstijl
Tot slot, ondanks de complexiteit van budgettaire en financiële kwesties, kunnen deze beoordelingsfouten van consumenten soms ook het gevolg zijn van een buitensporige neiging om geld uit te geven. Met andere woorden, sommige situaties van overmatige schuldenlast worden veroorzaakt door een levensstijl die niet past bij de beschikbare financiële middelen. In een maatschappij die gericht is op overmatige consumptie, is het onderscheid tussen behoeften en wensen vaak vervaagd. Dit probleem wordt nog versterkt door de sociale druk die overconsumptie aanmoedigt.
In werkelijkheid is overmatige schuldenlast meestal het gevolg van het samenkomen van al deze factoren. In sommige gevallen zijn deze factoren op complexe manieren met elkaar verweven, waardoor er verschillende situaties ontstaan. Dus, zoals we eerder al zeiden, niemand is echt immuun om in de vicieuze cirkel van overmatige schuldenlast te vallen, zelfs huishoudens waarvan de financiële situatie comfortabeler lijkt.
Hoe ga je om met een overmatige schuldenlast ?
Met het oog op dit fenomeen, dat op zijn zachtst gezegd alarmerend is, werden twee bemiddelingsmechanismen in het leven geroepen om individuen in een situatie van overmatige schuldenlast te helpen om hun financiële problemen op te lossen. De eerste bestaat uit minnelijke (of buitengerechtelijke) schuldbemiddeling, terwijl de tweede is gebaseerd op een gerechtelijke procedure die bekend staat als collectieve schuldregeling.
Let op : ten eerste moet je weten dat als je financiële problemen hebt, je in aanmerking kunt komen voor bepaalde vormen van sociale bijstand. De meeste daarvan worden toegekend door je lokale OCMW. Andere worden toegekend door de regio’s, mutualiteiten of lokale overheden. Deze bijstand kan betrekking hebben op je inkomen, huisvesting, energie, water, telecommunicatie, gezondheidszorg, leningen of alimentatie, maar ook op deelname aan culturele en sportieve activiteiten.
Schuldbemiddeling (minnelijke schikking)
De wet van 12 juni 1991 betreffende het consumentenkrediet definieert de minnelijke schuldbemiddeling. Op vraag van de persoon met schulden komt de bemiddelaar onpartijdig tussen om een gepersonaliseerde begeleiding te bieden met het oog op het opstellen van een afbetalingsplan dat beantwoordt aan de behoeften van de betrokken partijen.
De collectieve schuldenregeling (gerechtelijke bemiddeling)
Bij gebrek aan een dwingende overheid kan minnelijke schuldbemiddeling mislukken als een van de betrokken partijen zich verzet tegen het voorgestelde plan. Onder bepaalde voorwaarden heeft de schuldenaar dan de mogelijkheid om een collectieve schuldregeling aan te vragen, een wettelijke procedure die werd ingevoerd door de wet van 5 juli 1998. Het doel van dit wettelijke mechanisme is om de schuldenaar juridisch te beschermen en er tegelijkertijd voor te zorgen dat de schuld geheel of gedeeltelijk wordt terugbetaald.
Wat is toewijzing van vergoeding (minnelijke schikking) ?
Overdracht van loon wordt vaak gebruikt in kredietzaken.
Door deze akte te ondertekenen, machtig je je schuldeiser om het beslagbare deel van het salaris dat door je werkgever wordt betaald, direct te innen. Dit gebeurt zonder dat je eerst een gerechtelijk bevel nodig hebt.
Als je in gebreke blijft met de betaling, wordt deze cessie uitgevoerd. Ze zal worden uitgevoerd, tot de bedragen waarop beslag kan worden gelegd, op je salaris, je eindejaarspremie en je vakantiegeld.
Voordat je deze cessie kunt uitvoeren, moet je schuldeiser je eerst op de hoogte brengen van zijn voornemen. Deze kennisgeving moet per aangetekende brief of per deurwaarder worden verzonden. Merk op dat je werkgever ook een kopie van deze brief moet ontvangen.
Een overeenkomst tot overdracht van loon kan alleen worden opgesteld als je loon ontvangt.
Is het mogelijk om te lenen als je een overmatige schuldenlast hebt ?
Als je geregistreerd bent bij de Nationale Bank van België en dus een bankverbod hebt, is het bijzonder moeilijk om nieuw krediet te krijgen bij traditionele bankinstellingen.
Hoewel een bankverbod juridisch gezien niet betekent dat je geen krediet meer mag krijgen, ligt de beslissing om krediet te verlenen volledig bij de financiële instelling.
Zoals we hierboven hebben gezien, houdt een collectieve schuldregeling bovendien een verbod in om een nieuw krediet af te sluiten.
De enige oplossing om weer geld te lenen is vaak het afbetalen van al je schulden aan je schuldeisers.
Er zijn echter kredietorganisaties die gespecialiseerd zijn in leningen aan mensen die een verbod hebben gekregen om leningen af te sluiten.
Een andere mogelijke oplossing is om een lening af te sluiten bij een cryptobank. Om dit te doen, moet je echter een grondig begrip hebben van het systeem en de risico’s die ermee gepaard gaan.
Zoals je je zult hebben gerealiseerd, kan onverstandig geld lenen soms leiden tot financiële problemen.
Voordat je een lening aangaat, en om te voorkomen dat je te veel schulden maakt, zorg ervoor dat je je leencapaciteit goed bestudeert!
