In deze “Financiële experts aan het woord” heb ik het genoegen Emmanuel Mossay, expert in circulaire economie, te interviewen. Na te hebben gememoreerd wat de circulaire economie is, zullen we zien hoe je er als bedrijf of individu aan kunt deelnemen?
Het volledige interview van Emmanuel Mossay over de circulaire economie in video (in het Frans)
Hallo Emmanuel Mossay. U bent een expert in circulaire economie en ook mede-auteur van het boek "Shifting Economy"? Kunt u ons in een paar woorden vertellen wat de circulaire economie is
De circulaire economie is, om het heel eenvoudig te maken, een economisch model dat erop gericht is het gebruik van hulpbronnen te optimaliseren en de levensduur van voorwerpen en hulpbronnen in het economisch systeem te verlengen. Dus alles wat de levensduur van een object, een product, een hulpbron verlengt, is circulaire economie met verschillende gradaties van prestatie en granulariteit. In feite is er een schaal genaamd de prikschaal waar je misschien al van gehoord hebt. Het is de schaal met de drie grote H’s:
- Herdenken
- Hergebruiken
- Her-recycleren
Er zijn verschillende lagen in deze schaal en zodra we een criterium kunnen toepassen, zitten we in de circulaire economie.
Er wordt inderdaad veel gesproken over herstellen in plaats van terugkopen. Dus we kunnen een H toevoegen. Is deze beroemde overgang in deze pandemische periode versterkt of verstoord?
Ik denk dat alle spelers die vóór Covid aan een overgangsproject waren begonnen, een versnelling hebben doorgemaakt. Tenminste dat is het geval voor een groot deel van de spelers die ik ken. Inderdaad, mensen hebben zich vragen gesteld. Vergeet niet dat een jaar geleden, in maart 2020, onze economie tot stilstand kwam en we ons uiteindelijk wendden tot de actoren van onze lokale economie, de regeneratieve economie, ondernemers die druk bezig waren met de productie van maskers en een hele reeks apparatuur op een zeer “wendbare” manier. Ik heb ook de kans gehad om met verschillende partners aan deze beweging bij te dragen en zo werd voor mij de overgangseconomie, die een economie is die wil bijdragen aan het algemeen welzijn, wil bijdragen aan een economie die eerlijker is voor de mensen en meer respect heeft voor de planeet, versterkt door de Covid-crisis. We zagen de grenzen van het systeem, we zagen dat de grote multinationals er niet echt waren. Integendeel, aan het begin van de crisis was het nogal ingewikkeld. De internationale handel kwam tot stilstand. De overgangseconomie is dus vooral lokaal of trans-lokaal, d.w.z. dat er samenwerkingsverbanden tot stand worden gebracht tussen verschillende plaatsen, verschillende steden en dorpen die met elkaar in wisselwerking staan, met name op het gebied van het delen van kennis.
Als we het hebben over de overgangseconomie, wat zijn dan de belangrijkste modellen?
Er moeten een vijftigtal grote modellen zijn, en u vindt ze in mijn boek “Shifting Economy”, dat gratis online verkrijgbaar is. Onder de grote modellen en de bekendste:
- er is natuurlijk de circulaire economie die ik zojuist noemde.
- Er is natuurlijk de economie van de functionaliteit, die tot doel heeft de circulaire economie te implementeren, maar in plaats van een voorwerp te bezitten, is het doel een functie te gebruiken, in een behoefte te voorzien door voorwerpen of middelen te delen die het mogelijk maken deze functie te vervullen. En dus gaan we in een veel meer collaboratieve modus
3. Het derde model is eigenlijk de collaboratieve economie, ook bekend als de “peer to peer”-economie.
Naast deze drie bekende modellen zijn er ook drie kenmerken die in ontwikkeling zijn:
De verplaatsing van de economie, vooral op lokaal niveau
Het bijdragende of regenererende aspect, d.w.z. het feit dat wordt bijgedragen aan doelstellingen met een concrete impact, zowel op sociaal als op milieugebied, en dus aan het regenereren van hulpbronnen en het kunnen ombuigen van de krommen van de uitputting van natuurlijke hulpbronnen, bijvoorbeeld
Het derde element, dat minder bekend is maar zich sinds het begin van de crisis heeft ontwikkeld, is de hybridisering van waardeketens. Het principe is eenvoudig en bestaat erin een logistieke waardeketen te herzien en daarin complementaire spelers op te nemen, zoals een bedrijf voor aangepast werk dat met gehandicapten werkt, een coöperatie die bijvoorbeeld het hele transportgedeelte met bakfietsen zal beheren. Een naamloze vennootschap met een heel distributienetwerk. En dus om te zien hoe deze spelers elkaar zullen aanvullen vanuit operationeel oogpunt, in termen van toegevoegde waarde en natuurlijk ook in termen van de kwaliteit van de geleverde dienst.
Kunt u ons enkele concrete voorbeelden geven van overgangsprojecten die voor andere mensen inspirerend kunnen zijn, zodat we het beter kunnen zien?
Er gebeuren veel dingen, maar ik wil er ten minste twee noemen:
Het eerste voorbeeld dat mij aanspreekt is “Dégage”, een collectief van 3000 burgers in Gent die voertuigen zoals auto’s, bestelwagens, bakfietsen, fietsen, enz. delen. Dit collectief heeft een heleboel zeer positieve gevolgen. Het eerste is dat het gebruik van natuurlijke hulpbronnen, de ontginning van grijze grondstoffen en energie om al deze voertuigen te produceren, zal afnemen omdat ze in plaats van 3000 voertuigen er 250-300 hebben die worden gedeeld. Het tweede element is het effect op het verbruik, dat veel lager is omdat zij erin slagen dingen te optimaliseren en voertuigen hebben die veel energie-efficiënter zijn. Vervolgens gebruiken ze minder ruimte op de grond met bijna 2500 plaatsen op de grond, parkeerplaatsen die vrijkomen omdat er minder voertuigen zijn. Er is ook een financiële impact aangezien deze huishoudens hun mobiliteitsbudget met 80% verminderen! Terwijl ze nog steeds toegang hebben tot voertuigen, auto’s, bestelwagens, toegang tot een grote verscheidenheid van voertuigen wanneer ze die nodig hebben. Er is echt een optimale mate van voertuiggebruik.
Het is echt geweldig omdat ze van voertuig kunnen wisselen als ze het nodig hebben. Vandaag heb ik een klein voertuig nodig, morgen een groot.
Ja, ze zijn te combineren met vele soorten voertuigen, bakfiets, scooter, … je moet maar eens gaan kijken op hun website, het is echt goed gedaan. Een ander voordeel is dat er geen rebound-effect is, d.w.z. dat de besparingen van deze huishoudens niet elders worden gebruikt om een last minute vlucht te maken. Er is in feite een hele samenhang die tot stand wordt gebracht. Het werkt al 20 jaar heel goed! En er zijn 500 van zulke gemeenten in Gent. Zo kunnen alle vitale functies van een stad zoals onderwijs, mobiliteit, wonen, cultuur, enz. in Gent op een alternatieve manier worden beleefd. Er is een manier om het anders te ervaren.
Nog een voorbeeld dat ik erg leuk vind. Het is een voorbeeld uit Finland in de stad Latti waar burgers deelnemen aan een groot experiment door hun CO2-verbruik af te zetten tegen een theoretische grenswaarde voor de biocapaciteit. Dus wordt de individuele consumptie gemeten en kunnen alle mensen die per maand CO2 besparen, dit omzetten in lokale valuta om lokale regeneratieve producten van lokale producenten te kopen. Dit is geen strafsysteem maar een stimuleringssysteem dat mensen op een positieve manier aanmoedigt.
Het is een goed idee, maar wat is de rol van de staat in deze overgang? En wat kunnen bedrijven doen? Is er een patroon te volgen?
De rol van de Staat bestaat er hoofdzakelijk in te faciliteren en vervolgens toezicht uit te oefenen op wat onder toezicht moet worden geplaatst.
Speelt het die rol?
In het geval van Gent zult u op de website van de “peer to peer foundation” zien dat er protocollen zijn ontwikkeld om de relatie tussen de staat, in dit geval de stad Gent, de commons = de burgercollectieven met verschillende juridische structuren en de bedrijven te beheren. Het doel is ervoor te zorgen dat iedereen meedoet. De staat is niet te aanwezig, hij is er niet om te controleren, maar integendeel om te vergemakkelijken of om garanties te geven, om soms te proberen de regels te doen evolueren die restrictief of ongeschikt zijn voor de circulaire economie of voor dit soort projecten. En ook om bedrijven en investeerders gerust te stellen. En zo komt iedereen uiteindelijk in een interessante en versterkende dynamiek terecht.
Morgen wil ik gaan helpen bij dit soort regelingen, wat kan ik concreet doen?
Het beste is om op zeer lokaal niveau te beginnen, d.w.z. in je buurt, en ik zal een concreet voorbeeld geven waarbij mijn partner en ik actief zijn in een solidaire koopgroep met een boer. Wij bestellen onze groenten bij haar en elke zaterdag gaan wij onze groenten ophalen op een centraal punt waar alle groenten aankomen en waar wij de groenten beheren door ze te verdelen onder de buren. Er zitten 25-30 mensen in deze groep. Wat geweldig is, is dat:
1° we hebben toegang tot biologische kwaliteitsgroenten tegen een zeer redelijke prijs omdat we in rechtstreeks contact staan met de producent
2° Wij steunen haar, wat betekent dat als er morgen een financiële crisis is, wij groenten rechtstreeks bij haar zullen blijven kopen. Wij hebben een directe band met haar, wij weten hoe zij werkt, wij vertrouwen haar en daarom heeft zij ook minder druk op haar commerciële activiteiten. Zij kan op het veld werken en verder gaan met haar leven in plaats van gestresseerd te zijn door de verkoop omdat zij de garantie heeft dat wij haar produkten 6 maanden op voorhand zullen kopen en de voorfinanciering.
3° Wat ook geweldig is, is dat dit collectief ons in staat stelt om elke zaterdag een uur samen te komen met onze buren om groenten enz. uit te wisselen en dit geeft ons de gelegenheid om complementaire projecten te bespreken. Op dit moment hebben we net een project opgezet voor een ander soort mobiliteit in de wijk, een project om ruimte te vinden voor fietsen en zelfs om groene ruimten te ontwikkelen. Dus deze plek maakt het mogelijk dat er projecten ontstaan die we niet hadden kunnen doen als deze plek er niet was geweest. Dus ik denk dat we moeten beginnen met kleine dingen zoals dit in onze buurt.
Bestaan er websites waar je al deze samenwerkingsprojecten kan zien die ik bijvoorbeeld in mijn buurt zou kunnen vinden? Dus hoe kan ik meer informatie krijgen behalve door met mijn buren te praten?
Helaas is het op dit moment nog erg versnipperd. Er is een website, Gaza.be, voor solidaire koopgroepen. Er is ook een site die de verschillende “communes” in de stad Brussel of in de stad Gent groepeert. Vandaag bestaat er geen website voor de overgangseconomie, maar u hebt me een uitstekend idee gegeven om in het kader van mijn werk te delen, namelijk hoe we deze initiatieven zichtbaarder kunnen maken en ze kunnen bundelen en mensen kunnen inspireren en zo met elkaar in contact kunnen komen.
Het is misschien de rol van de staat om deel te nemen aan deze beweging
Zeker en media zoals de jouwe ook
